Eigengereide bewoners in de voorhoede

Dirk vertelt: “Er zijn veel initiatieven in de Weesperzijdebuurt die van deze buurt de duurzaamste kilometer van Amsterdam willen maken. Eén van die initiatieven is ‘Huizen in Transitie’. Een werkgroep onderzoekt wat de beste duurzame energiebron is voor de buurt als we van het gas af moeten. Het is een groep eigengereide buurtbewoners, met technische kennis van zaken, die graag in de voorhoede loopt.”

Amsterdam Aardgasvrij

Amsterdam wil in 2050 klimaatneutraal en aardgasvrij zijn. Voor de Weesperzijdebuurt is in de Transitievisie Warmte vooralsnog een aardgasvrij duurzaam gasnet beoogd. Tegelijkertijd houdt de gemeente opties open voor andere aardgasvrije initiatieven.

Aquathermie

De werkgroep is gestart met een eerste verkenning naar de mogelijke alternatieve energiebronnen. Hiervoor kregen zij de subsidie Ruimte voor duurzaam Initiatief en subsidie van de provincie Noord-Holland toegekend waarmee zij een gespecialiseerd onderzoeksbureau inschakelden. Dirk daarover: “Op voorhand was een lokaal warmtenet gevoed door aquathermie bij ons een favoriete optie, omdat we dichtbij de Amstel zitten. Hierbij zijn we geïnspireerd door het WG-terrein, waar aquathermie toegepast wordt gevoed door de Jacob van Lennepkanaal.”

Aquathermie is een techniek waarbij de warmte uit het oppervlaktewater van de Amstel wordt gebruikt om woningen te verwarmen. ‘s Zomers wordt de warmte uit het water ondergronds in een warmte-koude-opslag (WKO) opgeslagen en ’s winters opgepompt en ingezet als verwarming.

“Uit de verkenning blijkt dat de warmte in de Amstel in potentie voldoende is onze hele buurt. Maar we staren ons nog niet blind op aquathermie. Dat zou zonde zijn. Ook andere mogelijkheden als hybride warmtepomp-gasketels blijken kansrijk. In deze fase moeten wij alle opties openhouden. Zeker omdat wij in de volgende fase pas de haalbaarheid onderzoeken. In die fase nemen we ook complexere zaken en afwegingen mee”, aldus Dirk.

Complexe zaken en afwegingen onderzoeken

In de openbare ruimte en de ondergrond in Amsterdam is beperkt plaats voor de aanleg van energievoorzieningen. Er moet dus goed onderzocht worden of er plek is voor de beoogde alternatieve energiebronnen. Denk bijvoorbeeld aan de plaatsing van buurtwarmtepompen, warmtewisselaars en warmteleidingen.

Ook het inventariseren van welke partijen in de verschillende systemen willen investeren is nodig. Bij een collectieve bron als aquathermie, moet onderzoek uitwijzen of bewoners deze energie vervolgens gaan afnemen of kiezen voor individuele energieoplossingen kiezen.

Isolatie

En nog uitdaging: de warmtebehoefte van de huizen verschilt onderling sterk. “Bij een collectieve energiebron moet je aan de piek - als iedereen tegelijkertijd de kachel aandoet in de winter bijvoorbeeld - van de warmtevraag kunnen voldoen. Die is hoog: veel huizen moet je nu met 70 graden verwarmen, omdat de meesten in onze buurt begin 20^e eeuw zijn gebouwd. Velen hebben monumentale gevels en zijn slecht geïsoleerd. Voor sommige energiebronnen en systemen is het alleen rendabel en duurzaam als je alle huizen zo isoleert zodat ze met lage temperaturen (30-55 graden) kunnen worden verwarmd”, aldus Dirk.

“Daarom is het belangrijk te onderzoeken in welke mate bewoners zelf hun huis willen en kunnen isoleren. Dit nemen we mee in het vervolgonderzoek. Hierbij gaat een handige interactieve isolatierekentool, die speciaal voor de Weesperzijdebuurt is ontwikkeld, ons helpen.”

De buurt meekrijgen

“De grootste uitdaging is het vinden van de juiste techniek tegen de juiste kosten. Uitdaging nummer twee is het meekrijgen van het grootste gedeelte van de bewoners. De eerste 10-20% is niet het moeilijkst, de volgende 50% is lastiger. Er zal ook altijd een deel niet mee willen doen. Het tijdig betrekken van de buurt is daarom belangrijk. Nu gaat het nog om een abstract, breed en technisch ingewikkeld vooronderzoek - dat is in deze fase best een uitdaging.”

Klimaatfestival

“De makkelijkste weg is om het project alleen te starten met mensen die echt al aardgasvrij willen worden. Maar je moet breder inzetten. Daarom zijn we de straat op gegaan en hebben we aan buurtbewoners zelf gevraagd hoe zij hier het liefst bij betrokken worden. Naar aanleiding daarvan wilden een Klimaatfestival organiseren. Dat kon door Covid niet doorgaan. We hebben natuurlijk wel nieuwsbrieven verstuurd om het initiatief aan te kondigen. Na het haalbaarheidsonderzoek hebben we meer informatie over de mogelijkheden. Dan zal het gemakkelijker zijn om de buurt in te trekken.”

Organisatie

“Een organisatiestructuur is ook iets waar wij al goed over nadenken. We verkennen of we een coöperatie kunnen starten - niet om warmte te leveren, maar als club waar bewoners zich in kunnen schrijven en daarmee hun betrokkenheid kunnen tonen. Zo kunnen we ook het zeggenschap regelen.”

Tips

“Zoek enthousiaste medestanders. Want samen sta je sterker. Als je verenigd bent, probeer contact te krijgen met andere initiatieven. Zo leer je van elkaar. Focus op wat je wel kan en waar je wel invloed op hebt. Begin bovenal met isoleren, daar kun je niet omheen. Wij gaan de uitdaging graag aan, onder het motto: als het in onze buurt kan, dan kan het overal.”

Lees ook op deze website:

• De ontwikkelingen en vorderingen van het WG-terrein, waar de energiecoöperatie KetelhuisWG aquathermie toepast bij het Jacob van Lennepkanaal.