Evenwicht

Mensen worden oud. Maar bomen zijn in staat zich elk jaar te vernieuwen, zegt Hans Kaljee. "Duik je erin dan blijkt het organisme van een boom erg ingewikkeld. Wist je bijvoorbeeld dat bomen contact met elkaar hebben en via wortels en schimmeldraden ‘communiceren’? Oudere bomen helpen jongere boom door voedingsstoffen uit te wisselen. Niet altijd zijn ze zo vriendelijk. Zaait een jonge boom uit? Dan is de oude boom minder gul voor deze mogelijke concurrent.”

Minder hittestress

“Bomen zijn het meest efficiënt om hittestress in steden te verminderen. Ze zorgen met schaduw voor koele plekken en verdamping, vangen water op en halen CO2 uit de lucht. Op een hete zomerdag is het wel tot 12 graden koeler onder een boom.
Ze leveren ook andere ecosysteemdiensten, zoals voor onder meer vogels, foeragerende insecten en korstmossen. Al die bijdragen, soms onzichtbaar, zorgen voor biodiversiteit. Eigenlijk is een boom een soort landschap op een paal waar alles in evenwicht is.”

Boom in euro’s

“Vroeger was groen leuk of mooi. Inmiddels is het noodzakelijk om steden leefbaar te houden. Een mogelijkheid om hierover internationaal kennis uit te wisselen, is de Week van de Boom. Amsterdam was dit jaar gaststad. Hoewel Amsterdam enorm groen is, het buitenland onder de indruk is van onze innovatieve kracht en we het misschien wel het beste van de wereld doen, is er voor ons veel kennis te halen.

Heel interessant voor Amsterdam is het Amerikaanse i-Tree rekenmodel waarmee je ecosysteemdiensten van bomen in euro’s kunt uitdrukken. Wat doet bijvoorbeeld de boom bij jou voor de deur tegen hittestress? Met het boomkroonoppervlak in het model, wordt uitgerekend hoeveel een boom koelt en hoeveel airco’s dat scheelt in de stad. Het idee is om het rekenmodel in te zetten bij de Oranje Loper en Elzenhagen-Zuid om te kijken of individuele bomen voldoende opbrengen. Voldoet een boom niet? Dan is vervanging een optie. Met TU Delft, adviesbureaus en andere gemeentes onderzoeken we of er nog meer ecosysteemdiensten in het model kunnen. Zo denken we dat bomen in staat zijn om de gezondheid van mensen te verbeteren. Uit onderzoek is bekend dat iemand die in het ziekenhuis ligt en uitkijkt op groen, sneller herstelt. Maar de relatie leggen en in euro’s uitdrukken, is heel ingewikkeld.”

Kuilen graven

“Slechts 1% van al het onderzoek naar de bodembiodiversiteit ter wereld is in de stad. Een groot schemergebied waar we nog helemaal niks van weten. Terwijl je geen boom kunt planten, als je niet weet wat er in de ondergrond zit. Het is essentieel om eerst een kuil te graven, om te weten wat voor grond het is en waar het water zit. Samen met Naturalis nemen we monsters van de ondergrond in het Vliegenbos en langs de grachten. Een stapje om meer te weten te komen. Ander voorbeelden die we hebben gedeeld, zijn de bomengroeiproef, innovatieve oplossingen om bomen te behouden bij kademurenherstel en het onderzoek van Waternet naar verdamping van bomen. Want je kunt wel zeggen, ‘leuk al die bomen’, maar als ze te veel water wegtrekken, komen paalkoppen van funderingen droog te staan. Dan moet je op zoek naar slimme oplossingen.”

Kuilen graven en grondboringen (foto Hans Kaljee)

Een leefbare groene stad

“Op basis van wetenschappelijk onderzoek heeft Cecil Konijnendijk, professor Urban Forestry en directeur van het Nature Based Solutions Institute in Canada een norm ontwikkeld voor de vraag: Wat is een leefbare groene stad? Een vraag waar we wereldwijd mee worstelen.

Zijn vuistregel? 3, 30, 300. Elke inwoner van een stad kijkt uit op drie bomen, 30% van de stad is met boomkronen bedekt en iedereen heeft binnen 300 meter een parkje. Toen hij de norm op sociale media zette, werd het een hype. Met meer dan 60.000 reacties op Twitter en uitnodigingen vanuit de hele wereld om te komen spreken.

Bijzonder, wetenschap wordt niet snel omarmd door het grote publiek. Ik vind het boeiend om te kijken of Amsterdam voldoet aan de vuistregel en of het realistisch is.”

Groene golf

“25 jaar lang moest ik ruimte in de ondergrond voor bomen opeisen. Een voorbeeld wat ik vaak geef, zijn de overleggen met nutsbedrijven. Ik kreeg dan te horen: Wil je een telefoon of een boom? Typerend voor de sfeer waar we in zaten, ‘het gaat wel over belangrijker dingen dan bomen’. Ik moest het echt hebben van een charmeoffensief. Nu neemt iedereen bomen en groen integraal mee, intern en extern. Ik hoef het niet meer uit te leggen, hooguit een beetje bij te sturen. De aandacht voor bomen heeft een enorme vlucht genomen. Ik zit op een groene golf. Heel veel gaat goed, bomen zijn bijna vanzelfsprekend. Ik ben echt een heel gelukkig mens met een eeuwig jonge geest.”