Het oudste huis van De Pijp

Bij de hoek van de Amstel en de Rustenburgerstraat staat een oud polderhuisje (nummer 8). Dit huisje stond ooit in het platteland buiten de stad. Nu is het omringd door stedelijke bebouwing. Het polderhuisje is waarschijnlijk het oudste huis van de Pijp. De huidige eigenaar, Bram Bos, heeft het duurzaam gerenoveerd.

Het opvallende huisje staat bekend als het ‘polderhuisje’. Het heeft de bouwstijl van het gebied van voor de annexatie door Amsterdam in 1896. Rond 1800 was dit gebied een uitgestrekte polder met akkerbouw en veeteelt. De polder lag in de gemeente Nieuwer Amstel. Bij de Amstel lag al vanaf de 16e eeuw een uitgestrekt landgoed met de naam ‘Rust en Werk’. Het pad erlangs heet het Rust en Werkpad, later Rustenburgerpad, nu dus de Rustenburgerstraat.

Historische zwart-witfoto van het oud polderhuisje (nummer 8) in 1930. Op de zijkant staat 'carosseriefabriek rijtuig- en wagenmakerij'.
Het oud polderhuisje (nummer 8) in 1930

In 1865 gebouwd

Het polderhuis is rond 1865 gebouwd door Jan van Bemmel, een timmerman, die tot de rijkere bovenlaag van Nieuwer Amstel behoorde. Hij wilde een huis van ‘steen met pannen gedekt’ bouwen en kreeg daarvoor toestemming. Van Bemmel ging er waarschijnlijk niet zelf wonen; hij bouwde voor de markt. Hij verkocht het huis in 1872 voor 2.460 gulden. Er woonden veel timmerlieden en later kwam er een wagenmakerij.

13 mensen in het polderhuisje

Meestal was het huis kinderrijk en vol. In 1884 woonden er 13 mensen op de 2 verdiepingen en de zolder, waarvan 6 kinderen onder de 6 jaar. De familie Krook verloor 4 jonge dochters in het huis. Vanaf 1894 heeft de familie Van der Roest het huis voor zichzelf. De periode van 25 jaar waarin veel gezinnen in armoede leefden was voorbij.

Zwart-witfoto van de hoek van de Rustenburgerstraat en Amstel in 1968.
De hoek van de Rustenburgerstraat en Amstel in 1968 met een klein hoekhuis in dezelfde stijl als het oude Polderhuisje.

Opkomst auto

Van der Roest had succes als wagenmaker. Dat kwam door de opkomst van de auto in die tijd. En snel na de annexatie door Amsterdam in 1896 begon het volbouwen van de Pijp. Tot eind jaren '60 stond er op de hoek van de Amsteldijk en de Rustenburgerstraat nog een pand uit dezelfde periode als nummer 8. Lange tijd zat er een tabakswinkel.

De hoek Rustenburgerstraat Amsteldijk op de kaart in 1908.
De kaart van Amsterdam in 1908. De oude polder wordt na de annexatie volgebouwd.
Oude zwart-witfoto van Gerard Doustraat Quellijnstraat. Het woningblok wordt richting de hoek steeds smaller. Oude auto's zoals kevers staan in de straat geparkeerd.
Typische 19e-eeuwse stedenbouw in de Pijp. Hoek Gerard Doustraat/Quellijnstraat.

Studenten

Nummer 8 werd in 1954 verkocht aan Hendrik ter Steege, die als beroep ‘carrossier’ opgeeft. Vanaf het begin van de jaren '80 huurden studenten het huis. In 1998 was de toekomst van het polderhuis onzeker. Bram Bos, de huidige eigenaar en bewoner, schreef toen het boekje waarop dit artikel is gebaseerd. Door de publiciteit rond dit boekje werd het polderhuis in 2001 een gemeentelijk monument. Daarmee wordt het unieke historische belang voor de Pijp onderkend. Het huis is de laatste representant van de bouwstijl van de ‘voorstedelijke’ periode van de Pijp.

Zwart-witfoto van het oud polderhuisje (nummer 8) in 1969. Op de gevel staat 'autoschadebedrijf'.
Het oud polderhuisje (nummer 8) in 1969.

Duurzaam gerenoveerd

Bram Bos heeft het huis duurzaam verbouwd. Er kwam een geheel nieuwe dakconstructie. De binnenmuren werden warmtemuren van leem, voor klimaatbeheersing en vochtregulatie, met warmte-isolatie met riet. En hij gebruikte vlas voor de geluidsisolatie van de plafonds. De ramen werden dubbelglas, er kwam een zonneboiler, een eikenhouten vloer en een composttoilet. Volgens Bram Bos een grote investering die zich na langere tijd terugverdient. Hij vindt dat daar zeer veel positiefs tegenover staat.

Door de wandtemperatie, een warmtepomp en een zonnecollector gebruikte het Polderhuis in 2018/2019 nog maar 1188 kWh voor verwarming, en zo'n 110 kWh voor warm water. Sinds juli 2017 zijn alle gas gebruikende apparaten de deur uit, en is het Polderhuis geheel gasloos. Sinds kort heeft het polderhuis zelfs een officiële energie-index van 0,63, wat neerkomt op een Energielabel van bijna A++. Dit is onder andere mogelijk gemaakt door de gemeente Amsterdam.
Wilt u uw monument ook verduurzamen? Kijk op www.polderhuis.nl voor informatie en inspiratie. Ook op www.degroenemenukaart.nl vindt u veel informatie over het verduurzamen van monumenten.

Bron: Amsterdam.nl