Voorgeschiedenis KIT

Suze Gehem en Louis van den Berghe zijn de twee drijvende krachten achter de verduurzaming van het Koninklijk Instituut voor de Tropen (KIT). Suze is directeur van De Groene Grachten en Louis is financieel directeur van het KIT en verantwoordelijk voor de verduurzaming van het gebouw. Samen nemen ze ons mee in hun reis naar een aardgasvrij KIT.

Het Koninklijk Instituut voor de Tropen is een kenniscentrum dat zich inzet voor internationale duurzame ontwikkelingen. Het gebouw opende haar deuren in 1926. Met 32.000 vierkante meter is het één van de grootste rijksmonumenten van de stad. Al vanaf het begin is het bekende museum over wereldculturen, het Tropenmuseum, in het KIT gevestigd. Ook worden er evenementen gehouden en kan je er eten in het restaurant.

Maar, er gebeurt tegenwoordig nog meer. Louis vertelt over het proces dat hij, Suze en hun collega’s doorliepen: “In 2013 kregen we het idee om het gebouw open te stellen en te verduurzamen. We hadden hulp nodig en belden De Groene Grachten. Dat was het begin van onze samenwerking en hieruit ontstond ‘SDG house’. Daarmee verhuren we ruimtes aan 70 profit en non-profit bedrijven en zijn we opener dan ooit.”.

Suze: “Deze bedrijven hebben allemaal iets met de kernwaarden van het Tropeninstituut; duurzame internationale handel over grenzen, gelijkheid van mensenrechten, noem maar op… Door hen te huisvesten geeft het KIT allerlei ruimtes een functie die dat voorheen niet hadden. Ook dat is duurzaam.”.

Er zijn veel regels voor het verduurzamen en verbouwen van monumenten. En door de grootte van het KIT wordt bijna iedere verbetering of aanpassing vaker dan één keer uitgevoerd. Dit zorgt ervoor dat ze voor uitdagingen staan.

Suze: “In 2013 arriveerden wij met De Groene Grachten als één van de eerste huurders in het KIT. Sindsdien schakelt Louis onze hulp regelmatig in voor verduurzamingsprojecten. We hebben warmtefoto’s gemaakt van de 2200 verschillende ramen. Het werd duidelijk dat hier veel warmte verloren gaat. Achter bijna alle ramen zijn ‘achterzetramen’ geplaatst. Daarmee is het gebouw veel beter geïsoleerd.”.

Een uitdaging

Louis: ”Iemand zei eens tegen mij: “Dit gebouw is het grootste tochtgat van Amsterdam.”. Dat vond ik niet leuk. Het verduurzamen van een monumentaal gebouw is een uitdaging. Een voorbeeld is dat we bijna geen zonnepanelen op het dak kunnen plaatsen. Deze zijn te zien vanaf de straat en dat mag niet door de cultuurhistorische waarde van het gebouw. Daarom kijken we naar andere oplossingen. Misschien komen er zonnepanelen op het gebouw aan de overkant, de Muiderkerk.”.
Suze: “Onder leiding van Louis ondergaat het KIT een gigantische transformatie. De eerste warmtepompen zijn er, er is ledverlichting geïnstalleerd en in alle keukens zijn alleen elektrische apparaten te vinden. De nieuwste verduurzaming is het waterbergende groene dak op het depot van het museum. Dit is samen met Rooftop Revolution gerealiseerd. Daar slaan we water op zodat we minder sproeien in de zomer. Iedereen die bang is dat een groen dak gaat lekken, weet nu dus dat het kán. Zelfs bovenop een kunstcollectie!”.

Aardgasvrij

Door een kritisch rapport afgelopen jaar hebben Suze en Louis hun eigen ambities bijgesteld. Niet naar achteren maar juist vooruit. Samen besloten ze dat het KIT zo snel mogelijk aardgasvrij moet worden. Dit doen ze met een installatie die volgend jaar wordt geplaatst vlakbij het Tropenhotel en naast het KIT.

Louis: “Volgend jaar zijn we aardgasvrij. Dan vervangen we het aardgas door een Warmte Koude Opslag (WKO) en warmtepompen. We pompen in de zomer water naar beneden. Het water isoleert in de grond en blijft daardoor warm. Dit warme water pompen we in de winter weer naar boven. Hier verwarmen we het nog iets meer met een elektrische warmtepomp. Op die manier is de temperatuur hoog genoeg om het hele gebouw te verwarmen. Het omgekeerde gebeurt wanneer we het pand willen koelen in de zomer”.

Suze: “Wat er hier gebeurt getuigt van lef. De ambitie hebben is stap één, maar het ook echt doen, en in dit tempo. Dat is fantastisch om te zien. Het KIT had zichzelf als doel gesteld om in 2030 aardgasvrij te zijn. Maar, vorig jaar gingen alle alarmbellen af. Het IPCC (Intergouvernementele Werkgroep inzake Klimaatverandering) kwam namelijk met een rapport over de klimaatverandering. Dit was zo kritiek dat we onszelf afvroegen; “Waarom wachten tot 2030?”. We zijn gewend dat ambities worden uitgesteld, maar hier niet. Als het hier kan, kan het echt overal.

Extra trui

Louis: “De stijgende gasprijzen spelen ook een rol. Hierdoor is ons gedrag aangepast. Ik denk dat de bewoners van de stad dat ook doen. Er ligt nu een verzoek van de EU om ons gasverbruik met 15% te verminderen. Dat betekent; iets minder comfort en meer aanpassen. Maar het kan. Tegen medewerkers zeg ik dat ze een extra trui mee moeten nemen op koude dagen. Als je uitlegt waarom is dat geen enkel probleem.”.
Suze: We krijgen vaak de vraag of een warmtepomp niet heel veel geluid maakt. Dan zeggen we “Kom maar langs, zo ingewikkeld is het niet.” Onze deuren staan open, we willen verbinden met de stad. Als wij laten zien dat het kan, dan volgen er meer.”

Foto's KIT Royal Tropical Institute – Kike Ilanes